Canlı Vericiden Böbrek Nakli (Prof. Dr. İbrahim Berber)
Dünyada ve ülkemizde kronik hastalıkların sıklığı gittikçe artmaktadır. Ortalama yaşam süresinin uzaması, şeker ve tansiyon gibi hastalıkların sıklığındaki artış böbrek yetmezliği hasta sayısını da arttırmaktadır. Ülkemizde her 7-8 kişiden birinde değişik düzeylerde böbrek rahatsızlığı bulunmaktadır.
Son dönem böbrek yetmezliği, evre 5 olarak ifade edilen, böbrek fonksiyonlarının ileri derecede ve kalıcı olarak bozulması durumudur. Bu durumda hastanın yaşamını sürdürebilmesi için, diyaliz veya böbrek nakli tedavilerinden birinin uygulanması zorunludur.
Diyaliz, kandan atık ürünleri temizleyen ve sıvı dengesini düzenleyen bir tedavi yöntemidir. Diyaliz tedavisi ile, bozulan böbrek fonksiyonlarının, az bir kısmı yerine getirilebiliyor. Hemodiyaliz ve periton diyalizi olmak üzere iki çeşit diyaliz yöntemi uygulanıyor. 2016 yılı itibari ile yaklaşık 65.000 hasta diyaliz tedavileri ile yaşamaktadır.
Böbrek nakli, hastanın vücuduna bir başka kimseden alınan böbreğin nakledilmesi olarak tanımlanmaktadır. Nakil için kullanılacak böbrek canlı vericilerden veya beyin ölümü gerçekleşmiş kadavra vericilerden sağlanabiliyor. Böbrek nakli ile diyalizin aksine, böbrek fonksiyonlarının tümü yerine getiriliyor. Ayrıca böbrek nakli, hastaya daha uzun ve daha kaliteli bir yaşam olanağı sağlıyor. Bu sebeplerle; son dönem böbrek yetmezliğinin en iyi tedavi yönteminin böbrek nakli olduğu kabul edilmektedir.
Böbrek nakli en iyi tedavi yöntemi olmakla birlikte, tüm hastalara yetecek kadar organ bulmak mümkün olmamaktadır. Ülkemizde kadavradan böbrek nakli olmak için yaklaşık 23.000 hasta Ulusal Böbrek Bekleme Listesinde beklemektedir. Bekleme listesindeki hasta sayısı her geçen gün artmakta iken, listedeki hastaların yaklaşık % 50'si organ nakli beklerken hayatlarını kaybetmektedir.
Ülkemizde kadavradan organ bağışı gelişmiş ülkelere göre, çok düşük seviyededir. Bu nedenle Türkiye’de yapılan böbrek nakillerinin % 80’ini canlı vericiden yapılan böbrek nakilleri oluşturmaktadır. Türkiye şu anda canlı vericili organ naklinde dünyada birinci sırada yer almaktadır.
Ülkemizde hastanın veya eşinin kan grubu uyumu olan 4. dereceye kadar akrabalarından böbrek nakli rahatlıkla yapılabiliyor. Kan grubu uyumu olmayan canlı verici varlığında çapraz nakillerle böbrek nakli yapılabilme şansı da mevcut. Akraba olmayan canlı verici adayları ise İl Sağlık Müdürlüğü’nde oluşturulan Etik Kurul’da incelemeye alınır. İlgili yönetmelik ve mevzuatlara aykırı herhangi bir hususun bulunmadığı ispat edilen durumlarda Etik Kurul kararıyla akraba olmayan kişilerin de böbrek vericisi olmaları sağlanıyor.
Canlı vericiden böbrek naklinde, ameliyat zamanlaması yapılarak, alıcı ve vericinin en iyi şartlarda operasyonlarının gerçekleştirilmesi sağlanabiliyor. Ayrıca böbrek çıkarıldıktan çok kısa süre sonra, hiç hasar görmeden alıcıya nakledilebiliyor. Bu sebeple canlıdan böbrek naklinin erken dönem başarı ve uzun dönem takip sonuçları çok iyi düzeydedir.
Canlı vericiden böbrek naklinin avantajları olmasına karşın, hastanın sağlıklı bir yakınının, böbrek vermek için ameliyat olması gerekmektedir. Biz sağlık profesyonelleri olarak, yakınlarının sağlığına kavuşması için, bir böbreğini bağışlayan bu fedakar insanlara, en güvenli ve en konforlu ameliyatı yapmakla yükümlüyüz.
Günümüzde cerrahi tekniklerdeki ve teknolojideki gelişmeler sayesinde, hem verici hem de alıcı ameliyatları, kapalı (minimal invaziv) yöntemlerle yapılabilmektedir. NOTES yöntemi ile doğum yapmış kadın vericilerden böbrek vajinal yoldan çıkarılmakta ve neredeyse hiç ameliyat izi kalmadan böbrek verici ameliyatları gerçekleştirilebilmektedir.
Kapalı yöntemlerle yapılan verici ameliyatları sonrası vericiler, daha az ağrı çekmekte, daha çabuk ayağa kalkmakta ve daha erken işlerine dönebilmektedirler. Karın duvarında küçük kesilerin olması daha iyi kozmetik sonuçlar doğurmaktadır ve kesi yerinde fıtık, enfeksiyon gibi komplikasyonlar daha nadir görülmektedir. Bu sebeplerle canlıdan böbrek naklinde, kapalı yöntemler, böbrek çıkarılmasında standart yöntem haline gelmiştir.
Günümüzde kadavra organ bağışının yetersiz olması nedeni ile canlı vericiden böbrek nakli, son dönem böbrek yetmezliği hastaları için en önemli tedavi seçeneği olarak durmaktadır.
